To hasło bieżącej kampanii w walce z AIDS Wskazuje ono na istotną rolę kobiety
w profilaktyce rozprzestrzeniania zakażenia.
Jak wynika z dostępnych informacji:
- 25% osób zakażonych HIV w Polsce to kobiety.
- 70–100 porodów rocznie odbywa się w Polsce u kobiet z potwierdzonym zakażeniem HIV.
- zakażona kobieta może urodzić zdrowe dziecko – wystarczy, że w czasie ciąży wykona test na HIV, a jeśli okaże się, że jest zakażona – podda się odpowiedniemu leczeniu.
- fałszywie dodatni wynik testu przesiewowego może być spowodowany ciążą, ostrymi infekcjami wirusowymi, szczepieniami, leczeniem immunosupresyjnym, chorobami autoimmunologicznymi i innymi chorobami.
- HIV (i większość zakażeń przenoszonych drogą płciową) przenosi się głównie:
- przez kontakty seksualne (waginalne, analne, oralne) bez użycia prezerwatywy,
- przez bezpośredni kontakt z zakażoną krwią np. poprzez skaleczenie, używanie tych samych igieł i strzykawek przez więcej niż jedną osobę (m.in. podczas wykonywania tatuażu, akupunktury lub piercingu),
- w czasie ciąży, porodu lub podczas karmienia piersią matka zakażona HIV może zakazić swoje dziecko.
- nigdy nie jest za późno, żeby sprawdzić, czy nie jest się zakażonym HIV – wystarczy wykonać test przesiewowy – jeśli test wykluczy zakażenie, możesz być spokojna.
Zakażenie HIV jest wciąż aktualnym problemem. Od lat 2001/2002 dominuje seksualna droga transmisji wirusa. Najczęściej zakażenie stwierdzane jest wśród dorosłych w populacji osób młodych między 20 a 39 r.ż. (a więc w okresie prokreacyjnym). Spośród 6300 osób zakażających się dziennie na świecie w 2012 r. ok. 5500 było w wieku 15 lat i starszych, prawie 47% stanowiły kobiety, a ok. 39% stanowiły osoby między 15 a 24 r.ż. W Polsce nowo wykryte zakażenia u kobiet stanowią ok. 15–20% wszystkich rozpoznań. Około 70% z nich jest w wieku 15–39 lat.
Na świecie żyje obecnie ok. 3,3 mln dzieci zakażonych HIV, 90% (2,9 mln)
w regionie Afryki Subsaharyjskiej, w Europie Centralnej i Zachodniej – ok. 1 600,
w Europie Wschodniej i Azji Centralnej – 19 000. Dziennie zakaża się ok. 700 dzieci < 15 r.ż. W Polsce od 1985 r. rozpoznano zakażenie u 160 dzieci, szacunkowa liczba zakażonych dzieci wynosi ok. 1000.
Najczęstszą drogą zakażenia HIV u dzieci jest droga odmatczyna – stanowi ok. 90% wszystkich rozpoznań. Młodzi dorośli i starsze dzieci mogą zakazić się takimi samymi drogami jak osoby dorosłe (ok. 10% przypadków).
Ryzyko odmatczynego zakażenia HIV w jego naturalnym przebiegu wynosi 15–30%. Przy karmieniu piersią ponad 6 miesięcy lub karmieniu mieszanym wzrasta do ok. 50%. Tak wysokie ryzyko obserwuje się przede wszystkim w Afryce i krajach rozwijających się. Wiąże się to z koniecznością karmienia piersią przez matki zakażone HIV. Dopuszczenie karmienia piersią przez kobiety HIV+ ma swoje podłoże kulturowe, ekonomiczne i socjalne. W wielu krajach kobiety, które nie karmią piersią, nie są akceptowane w społeczeństwie.
Najczęściej do zakażenia wertykalnego (odmatczynego) dochodzi w okresie okołoporodowym (ok. 70% wszystkich zakażeń). Istnieje także możliwość zakażenia wewnątrzmacicznego (kilka procent) – przez łożysko, a więc po jego wytworzeniu (zwykle > 20 tygodnia ciąży). Po porodzie najczęstszą drogą transmisji wirusa jest karmienie piersią, podczas którego ryzyko wynosi średnio 1% na każdy miesiąc.
Profilaktykę zakażeń odmatczynych, podobnie jak czynniki ryzyka, można podzielić na trzy części: związaną z matką i przebiegiem ciąży, porodem
i odpowiednim postępowaniem z noworodkiem.
Pierwszym i najważniejszym sposobem zapobiegania zakażeniom odmatczynym jest skuteczna terapia antyretrowirusowa (ARV) u ciężarnej. W większości europejskich krajów wysoko rozwiniętych oraz w USA ryzyko odmatczynego zakażenia wynosi aktualnie ok. 1%, w Polsce – ok. 20%. Wiąże się to przede wszystkim z brakiem testowania ciężarnych w kierunku zakażenia HIV.
Rozpoznania zakażenia HIV u osób dorosłych dokonuje się na podstawie wykonania przesiewowego testu ELISA, a następnie potwierdza się je dodatnim wynikiem testu Western-Blot.
Warunkiem włączenia profilaktyki, a zatem zapobiegania wertykalnemu zakażeniu HIV, jest rozpoznanie zakażenia HIV u matki.
Oferta badania w kierunku HIV powinna być złożona każdej kobiecie ciężarnej,
a patrząc perspektywicznie – każdej parze planującej dziecko. We wrześniu 2012 r. Minister Zdrowia wydał rozporządzenie (Dz. U. z 2012 r. poz. 1100) w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych
z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem.
Dotychczas rozpoznano 17 693 przypadków HIV w Polsce (dane od początku epidemii do 28 lutego 2014 r. NIZP-PZH). Aktualnie zakażenia HIV dotyczą głównie osób młodych i w 88% są związane z kontaktami seksualnymi. Liczba kobiet zakażonych HIV w Polsce sięga powyżej 20% całej populacji osób żyjących z HIV (co stanowi ok. 3 000 kobiet). Są to więc kobiety, które potencjalnie są, lub
w przyszłości będą, matkami.
Kobieta planująca ciążę lub będąca w ciąży powinna wykonać badanie
w kierunku HIV. Jest to bowiem najskuteczniejszy sposób ochrony dzieci przed odmatczynym zakażeniem, umożliwiający zastosowanie profilaktyki u kobiet HIV+
i ich dzieci.
HIV u dzieci jest nadal aktualnym problemem w Polsce, przede wszystkim
w związku z brakiem obligatoryjnego testowania ciężarnych oraz z brakiem kojarzenia przez lekarzy objawów prezentowanych przez dziecko z możliwością zakażenia HIV. Skutkiem tego są wciąż notowane zgony dzieci zakażonych oraz późne rozpoznania (na etapie AIDS), zmniejszające szanse dziecka na prawidłowy rozwój i długoletnie przeżycie.
Opracowała. M Gołda
Źródło:
www.aids.gov.pl
